"There is no such thing as a free lunch".

Kvifor er den norske velstandsutviklinga avhengig av handel med andre land?

I dette augeblikket er om lag 100 millionar kvinner i verda gravide. Det betyr jo då at det er om lag 100 millionar born som ventar på å bli født. Då kan ein spørje seg om kva sjansar kvart av desse borna har for eit godt liv. Det er i stor grad avhengig av kva samfunnet kan tilby han eller henne.

Dei fleste veit at vi allereie FØR fødselen stiller ulikt. Finnes det blant anna sjukehus som kan avhjelpe ved eventuelle komplikasjonar? God fødselshjelp? Må ein betale for det? Har vi tilgang på nok mat og drikke? Skoletilbod? Utdanning, arbeid og inntekt? Eg kunne sikkert ha laga ei megalang liste. Eg gidd ikkje! Vi veit (dei fleste) at forskjellane er store og det er ingen tvil bak påstanden om at vi ikkje stiller likt.
I Noreg stiller dei fleste likt (om ein set det på spissen). Eg tenker først og fremst då på at alle har like rettigheiter på mange områder. Likevel......Det er også store ulikskapar her.
Sjølv om det er ulikskapar her til lands, er det ikkje akkurat det som ligg bak i hovudet og har fokuset mitt no. Eg tenker meir generelt på verda vi lev i. Heile verda.

Dei spørsmåla eg har stilt, er alle viktige for samfunnsøkonomien. Det er nettopp samfunnsøkonomi som er hovudtemaet for det eg ønsker å skrive om. Ein føremon der må vere at ein veit kva samfunnsøkonomi handlar om. Kort fortalt er det blant anna korleis eit lands økonomi, og styringa av økonomien, påverkar innbyggjeranes leveforhold. Samtidig er det viktig å få med korleis den heng saman med viktige sider ved internasjonal økonomi. Staten må skaffe seg pengar (inntekter) og fordele goder i samfunnet. Kva bestemmer staten og kva bestemmer dei private aktørane?

Vi skal ikkje lengre attende enn til byrjinga av 1800-talet at Noreg var eit av Europas fattigaste land. Det er gått 200 år og vi er eit av verdas aller rikaste land.(Om vi ser det i forhold til innbyggjartalet). Vi er til og med fleire år på rad klassifisert som det beste landet og bu i aav FN.
Ei slik utvikling som Noreg har hatt, kjem ikkje av seg sjølv. Nokre av dei viktigaste momenta er blant anna tilgangen vi har på naturressursar (vannkraft, fisk, olje og gass) og utbygginga av infrastrukturen (vegnett, jernbane, flyplassar, bygningar, telekommunikasjon, vann- og avløpssystem og "you name it".
I tillegg har vi internasjonal handel. Vi kjøper varer vi sjølv ikkje har tilgang til eller som er fryktelig dyrt å produsere her. Vi har utdanning og teknologi. (Eit godt og "gratis" utdanningssystem). Sist, men dog ikkje minst, politikk og fordeling. Eit stabilt demokrati har bidratt til at økonomien har hatt gode vekstvilkår. Samtidig er det eit politisk mål å fordele rikdommen på ein fornuftig måte.

For å seie alt dette med få ord, kan ein seie at vi i Noreg har vore heldige og målretta. Heldig av di naturen har gjeve verdifulle ressursar. Målretta valg om korleis ressursane skal utnyttast og godene fordelast i samfunnet likeså.

Enkelte synes at politikk generelt, og ikkje minst det som kalles økonomisk politikk, kan virke både komplisert, kjedeleg og fjernt frå folks kvardag. Ein kjem likevel ikkje unna at svært mange avgjerdsler om den økonomiske politikken berører deg direkte.

Kvar haust legg regjeringa fram eit statsbudsjett for kommande år. Det er ei samla oversikt over alt staten planlegger å bruke pengar på i året som kjem. Difor er også statsbudsjettet noko av det aller viktigaste som skjer i politikken.
Mange gode formål må velgjast bort til fordel for andre.

Overskrifta er "There is no such thing as a free lunch". Det er eit utrykk som er brukt for å vise at svært mykje av det vi tebnker på som gratis, i røyndommen ikkje er gratis i det heile tatt. Det er alltid nokon som betalar rekninga.
Her i Noreg tar vi for gitt at det skal vere gratis å gå på skule, køyre i ambulanse, bli behandla på sjukehus, låne bøker på biblioteket, å gå på ski i preparerte løyper på fjellet osv. Det same gjeld at vi skal få alderspensjon når vi blir gamle eller sjukepengar av di vi ikkje kan arbeide. Dette er ikkje gratis. Det kostar staten 800 milliardar kroner kvart einaste år. Det er også difor dei tek inn skattar og avgiter.

Olje og gass er ikkje fornybare ressursar. Dei er ressursar som brukes opp og forsvinn........Nei, beklagar. Eg blei litt lei no og eg er eigentleg ikkje sikker på om eg har mista perspektivet eller ikkje. Kva var det eg eigentleg skulle ta opp??? Av og til manglar det litt her oppe i knollen.......Sukk!
Spørsmålet var vel kvifor den norske velferdsutviklinga er så avhengig av handel med andre land. Sidan eg byrjer å bli lei av å skrive i kveld, skal eg prøve å hente meg inn litt til  slik at eg får ei brukbar avsluttning.

Noreg har ein svært open økonomi. Med det meiner eg at vi driv med handel med andre land. Omlag 50% av det vi produserer i landet vårt, selger vi til andre land. Det er det vi kallar for eksport. Slik er det andre vegen også. (Import). Omlag halvparten av det vi forbruker, kjem frå utlandet. Vi handlar mest med landa i EU-området, USA og Kina.
Uansett, eksport skaffar oss nødvendig kapital og import skaffar oss mykje vi treng for å "overleve". Hadde vi ikkje hatt handel med andre land, ville vi heller ikkje ha vore så rik. Kva skulle vi gjort med all olja om vi ikkje hadde hatt nokon å selgje den til?? (Olja er berre eitt eksempel, men også eit eksempel som det er lett å forstå samanhengen i sett opp mot kva eg skriv om).
Vi lagar mykje sjølv i Noreg, men langt frå alt vi treng. Slik det er no, er mange andre land med på å oppretthalde den gode standarden vi har i Noreg. Med andre ord skal vi vere takssame for at vi er så heldige at vi har handelspartnarar. Om eg ikkje tar heilt feil så har vel Noreg drevet med handel heilt sidan oldtida.

Det har vore ein lang dag og det er visst ikkje så lett å halde fokus. Jaja....... Hvis det er årsaka, så burde eg vel heller ikkje ha sotte meg ned for å skrive i kveld heller....... MEN det gjorde eg "lell".
Eg har nett vore på konsert med kulturskolane i regionen. Eg syns dei kom bra i frå det. Det ligg nok eindel arbeid bak heile prosjektet. Enkelte av songarane var kjempeflink (musikarane også sjølvsagt). Eg er glad eg valgte å gå. Det var vel verdt det. Det er ikkje så ofte det skjer ting her, så det er om å få med seg det som skjer. Ei triveleg stund med resten av bygda i salen.

Jada......eg er trøytt. Viss ikkje ville eg sikkert brukt superlativ etter superlatv for å skildre kor flink borna var. Eg er ikkje heilt der i kveld. Det går vel over til i morgon. Det er rart kva litt svevn kan gjere med eit menneske. Så då seier eg berre god natt og sov godt.

Hasta luego!

My heart missed a beat when I saw you <3